وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آیه4 ـ  وَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ؛ و آنان که به آنچه بر تو نازل شده، و آنچه پیش از تو (بر پیامبران پیشین) نازل گردیده، ایمان مى ‏آورند و به رستاخیز یقین دارند.

نزول قرآن به نحو تجلی است

تنزل اشیاء از مکان یا مکانت بالا بر دو گونه است: تجلی و تجافی.

»» ادامه مطلب »» 

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آیه3 ـ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ

غیب مطلق و نسبی

غیب بر دو قسم است: مطلق و نسبی؛ غیب مطلق آن است که در همه مقاظع وجودی و برای همگان پوشیده و مستور است؛ مانند ذات خداوند که در همه مقاطع وجودی و برای همگان پوشیده و مستور است، گرچه برای خودش مشهود است.

از این جهت، غیب مطلق، که حتی برای خود همان شیء نیز غیب باشد، هرگز وجود دارد، بلکه معدوم محض است.

»» ادامه مطلب »» 

 بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آیه3 ـ  الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ

چرا انفاق بعد از اقامه نماز آمده؟

وجه ترتب انفاق «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» بر اقامه نماز « وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ» در آیه مورد بحث آن است که حب مال و جاه و بخل و منع طبع، جلوگیر انفاق است و تنها نمازگزاران راستین هستند که جان خود را از قبود رهانیده، قدرت انفاق دارند.

خداوند می فرماید: «وَ إِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً * إِلاَّ الْمُصَلِّینَ»؛ «و هنگامى که خوبى به او رسد مانع دیگران مى‏شود (و بخل مى ‏ورزد)، * مگر نمازگزاران»[1]

نمازگزار واقعی از گزند هَلوع بودن مصونند، از این رو به دنبال آن می فرماید: «وَ الَّذینَ فی‏ أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ * لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»؛ «و آنها که در اموالشان حق معلومى است … * براى تقاضاکننده و محروم»[2]

بنابراین، اقامه نماز سهم مؤثری در بخل زدایی دارد.

(برگرفته از تفسیر تسنیم، ج2، ص179)

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سور? بقره، آی?3 ـ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ

برخی پنداشته اند جمل? « یُقیمُونَ الصَّلاةَ» در آی? مورد بحث بیانگر رابط? انسان با خداست و جمل? « وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» تنها مبین پیوند انسان با مردم است.[1]

این سخن ناتمام است؛ زیرا در قرآن کریم به دادن مال و جان در راه خدا و برای احیای کلم? الهی، انفاق گفته شده و در چنین موردی، سخن از رابط? با یکدیگر نیست: «وَ مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّه»[2]، «وَ أَنْفِقُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ»[3]

انفاق در مرحل? اول مای? تحکیم ارتباط بندگان با خداست و در مرحل? بعد و در پرتو توجه به خدا، در تحکیم پیوند بندگان با یکدیگر مؤثر است.

(برگفته از تفسیر تسنیم، ج2، ص176)

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آیه2 (ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقین)

اشکال: خدای متعال، در آیاتی چند، قرآن کریم را کتاب هدایت همه انسان ها معرفی می کند: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاس»،[1] «وَ ما هِیَ إِلاَّ ذِکْرى‏ لِلْبَشَر».[2]

عموم و اطلاقات این گونه آیات، مفید همگانی و همیشگی بودن هدایت قرآنی است. افزون بر این که، سیره عملی رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) هم، دعوت همگان به پذیرش اسلام بود.

از سوی دیگر، آیاتی مانند آیه مورد بحث و عباراتی چون: «هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ»،[3] «هُدىً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنینَ»،[4] «هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمین»،[5] هدایت قرآن را ویژه پرهیزکاران، مؤمنان، محسنان و مسلمانان معرفی می کند.

این دو مطلب متفاوت، چنین پرسشی را پدید می آورد که با وجود دلیل هایی که گویای هدایت عمومی قرآن است، سرّ اختصاص هدایت قرآن به گروه خاص چیست؟

»» ادامه مطلب »»

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آی?2 (ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقین)

واژ? کتاب در قرآن کریم گاهی بدون «الف و لام» آمده، مانند: «قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبین»[1] و در مواردی با «الف و لام» ذکر شده است.

در مواردی که با «ال» آمده، افزون بر احتمال تعریف و عهد، این احتمال نیز مطرح است که «ال» مفید «حصر حقیقت» باشد.

مانند: «ال» در «هو الرجل»، یعنی، او یگانه مرد است.

بر اساس این احتمال، جمله «ذلک الکتاب» بدین معناست: حقیقت کتاب، منحصر در قرآن کریم است؛ زیرا قرآن تنها کتاب آسمانی است که همه معارف و اسرار کتاب های آسمانی پیشین و صُحُف سلف را در خود دارد و مُهَیمِن بر همه آن هاست: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْه»؛ «و این کتاب [قرآن‏] را به حق بر تو نازل کردیم، در حالى که کتب پیشین را تصدیق مى‏کند.»[2]

واژه کتاب در این آی? کریمه به معنای مجموعه ای است که حاوی خطوط کلی معارف و شریعت و احکام و قوانین است (عقاید، اخلاق و احکامی عملی) و از طریق وحی بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شده است: «فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فیمَا اخْتَلَفُوا فیه»؛ «خداوند، پیامبران را برانگیخت تا مردم را بشارت و بیم دهند و کتاب آسمانى، که به سوى حق دعوت مى ‏کرد، با آنها نازل نمود تا در میان مردم، در آنچه اختلاف داشتند، داورى کند…»[3]

چنین کتابی تنها به پنج پیامبر اولوالعزم (حضرت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) عطا شده: «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ وَ عیسى‏ أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ َ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیه»؛ «آیینى را براى شما تشریع کرد که به نوح توصیه کرده بود و آنچه را بر تو وحى فرستادیم و به ابراهیم و موسى و عیسى سفارش کردیم این بود که: دین را برپا دارید و در آن تفرقه ایجاد نکنید!»[4]

اگر در آیه کریمه: «جاؤُ بِالْبَیِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ الْکِتابِ الْمُنیر»[5] سخن از اعطای کتاب به همه پیامبران است، به اعتبار مجموع آن هاست، نه جمیع. بدین معنا که در میان مجموع رسولان الهی بعضی از آنا دریافت کنند? «کتاب» بوده اند، نه آن که به فرد ـ فرد آنان کتاب داده شده است. سایر پیامبران، حافظان و مبلغان کتب پیامبران اولوالعزم بودند.

(برگرفته از تفسیر تسنیم، ج2، ص133 و 134) 

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آیه2: (ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقین) 

در قرآن کریم، از واژه کتاب گاهی بدون اسم اشاره یاد شده است: «هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتاب»[1]

گاهی با اشاره نزدیک: «وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَک»[2]

و گاهی نیز با اشاره دور: «ذلِکَ الْکِتابُ»[3] و «تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبینِ»[4]

سرّ این تفاوت تعبیر آن است که قرآن کریم حقیقتی گسترده است که مراحلی به هم پیوسته دارد که مرحله نازله­ اش در دست انسان­ هاست: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزیلا»[5]

و مرحله متوسط آن در دست فرشتگان بزرگوار و نیکوکار الهی است: «بِأَیْدی سَفَرَةٍ * کِرامٍ بَرَرَةٍ»[6]

و مرحله عالیه آن نیز در نزد خدای سبحان است: «إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ * وَ إِنَّهُ فی‏ أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکیمٌ »[7]

و همه مراحل یاد شده با هم است و هیچ تفکیکی بین آن ها راه ندارد.

قرآن کریم همان حبل الله است که انسان ها به اعتصام به آن فرا خوانده شده اند: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»[8] و یک سوی این حبل، «عربی مبین» است که در میان انسان هاست و سوی دیگر آن در «امّ الکتاب»، مقامی بس والا دارد.  

ظاهر قرآن که قابل خواندن و نوشتن است و انسان ها در خدمت آن هستند، مشار الیه «هذا» و باطن آن که «لدی الله» است، مشارٌالیه «ذلک» است. و چون باطن آن از ظاهرش جدا نیست، می توان به همین قرآن به اعتبار مقام برتر آن، اشاره بعید کرد.

بنابراین، اوصاف و احکامی که در این آیه کریمه برای قرآن ذکر شده، مانند هدایت متقین، گرچه مربوط به مرحله نازله قرآن است، اما مصحح اشاره به قرآن، با اسم اشاره دور همان است که ذکر شد؛ یعنی، مشار الیه، همین قرآنِ عالم شهادت است، لیکن مجوز استعمال کلمه «ذلک» مقام منیع آن است، نه این که مشارالیه، خصوص مقام والای آن باشد.  

(برگفته از تفسیر تسنیم، ج2، ص133 الی 135)

بسم الله الرحمن الرحیم

سؤال: چرا برخی از سوره های قرآن به نام حیوانات است؟ 

جواب: 

با توجه به این که نام گذاری سوره های قرآن، توقیفی نیست، این نام گذاری ها توسط مردم صورت گرفته و دلیلی نداریم که معصومین (علیهم السلام) چنین نام هایی را روی این سوره ها گذاشته باشند. 

سوره بقره دارای معارفی والا و حکمت هایی عمیق و احکامی فراوان است.  

»» ادامه مطلب »»