وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

و أهل الذکر

  «أهل» به معنای انس همراه با تعلق خاطر و وابستگی است.

«ذکر» به معنای غافل نبودن و یاد آور بودن (در مقابل نسیان) است. بعد از آن، یاد کردن زبانی را نیز ذکر نامیده­اند.

پس «أهل الذکر» به کسانی گفته می­شود که با تذکر و عدم غفلت، انسی خاص دارند و هرگز از آن جدا نمی­شوند.

این فراز از زیارت برگرفته از قرآن کریم است. آنجا که می­فرماید: «… فسئلوا أهل الذکر إن کنتم لا تعلمون».  [1]  

این آیه یکی از ادله­ی وجوب تقلید جاهل از عالم است و مفهومی عام دارد. در جایی که مورد سؤال، صفات پیامبر اکرم (صلی­الله­علیه­وآله) در تورات و انجیل و مانند آن باشد، منظور از اهل ذکر، علمای یهود و نصارا است و اگر مورد سؤال، احکام فرعی فقهی باشد، رجوع با پیامبر و ائمه­ی اطهار و در غیاب آنها رجوع به فقها تناسب دارد.

واژه­­ی ذکر در قرآن کریم بر مصادیق فراوانی اطلاق شده است؛ از جمله:

1.       قرآن کریم: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ. ما قرآن را خود نازل کرده‏ایم و خود نگهبانش هستیم».  [2]  

2.    تورات: «وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسى‏ وَ هارُونَ الْفُرْقانَ وَ ضِیاءً وَ ذِکْراً لِلْمُتَّقینَ. به موسى و هارون کتابى دادیم که حق و باطل را از یکدیگر تمیز مى‏دهد و روشنى و اندرز است براى پرهیزگاران».  [3]    

3.    هر آیه، سوره یا کتاب آسمانی (اعم از قرآن و سایر کتب آسمانی): «ما یَأْتیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلاَّ اسْتَمَعُوهُ وَ هُمْ یَلْعَبُونَ. از سوى پروردگارشان برایشان هیچ اندرز تازه‏اى نیامد، جز آنکه آن را شنیدند و سرگرم بازیچه بودند».  [4]

4.       نماز: «إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِکْرِ اللَّه. چون نداى نماز روز جمعه دردهند، به نماز بشتابید».[5]‏

5.    رسول اکرم (صلی­الله­علیه­وآله): «قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرا * رَسُولاً یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِ اللَّهِ مُبَیِّنات. خدا به شما ذکر نازل کرده است * رسولى که بر شما آیات روشن خدا را مى‏خواند».[6]‏

مراد از «اهل الذکر» در این جمله­ی زیارت، ائمه­ی اطهار (علیهم­السلام) هستند؛ زیرا:

اگر مراد از ذکر، قرآن کریم باشد، ائمه­ی اطهار به جهت انس با قرآن، «ثَقَل اصغر» و «قرآن ناطق» لقب گرفته­اند و یک حقیقت هستند که در دو لباس تکوین و تدوین جلوه کرده­اند.

اگر مراد، کتاب­های آسمانی پیشین باشد، آنها بیش از هر کس از محتوای آن آگاه هستند.

اگر مراد رسول اکرم (صلی­الله­علیه­وآله) باشد، آنها به منزله­ی جان پیامبر اکرم به شمار می­­آیند.

و اگر مراد نماز باشد، آنها اقامه کننده و برپادارنده­ی حقیقی نماز هستند.

[1]   . پس شما اگر نمی­دانید (یا تردید دارید) از آگاهان بپرسید (سوره­ی نحل، آیه­ی 43؛ سوره­ی انبیاء آیه­ی 7).  [2]   . سوره­ی حجر، آیه­ی9.  [3]   . سوره­ی انبیاء، آیه­ی 48.  [4]   . سوره­ی انبیاء، آیه­ی2.  [5]   . سوره­ی جمعه، آیه­ی9.   [6]   . سوره­ی طلاق، آیات 10 ـ 11. این معنا در صورتی صحیح است که «رسولا» عطف بیان یا بدل از «ذکرا» باشد.