وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم 

       6. مراتب اهل ذکر

«اهل ذکر» مراتب فراوانی دارد؛ چون هر کس به مقدار آشنایی، انس و اختصاصی که با مصادیق ذکر دارد، اهل آن ذکر است. اما ائمه مصداق کامل و اتمّ و مصداق کاملی هستند که در میان مخلوقات بالاتر از آن تصور ندارد. آنها نه تنها اهل ذکرند، بلکه خود نیز ذکر هستند. چون همه­ی ائمه، جان رسول خدا هستند و رسول خدا هم ذکر است: قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرا * رَسُولاً…».  [1]  ‏ از سوی دیگر اطلاق ذکر بر قرآن کریم و ائمه­ی اطهار دلیل دیگری بر اتحاد و تفکیک ناپذیری آن دو با یکدیگر است.

       7. ذکر مبارک

در فرهنگ قرآن کریم همه­ی کتاب­های آسمانی ذکرند، لیکن در میان آنها فقط قرآن کریم «ذکر مبارک» نامیده شد: « وَ هذا ذِکْرٌ مُبارَکٌ أَنْزَلْناه‏».  [2]   این نام گذاری ناشی از ویژگی منحصر به فرد قرآن است. این کتاب نه تنها مذکِّر برای امت اسلامی، بلکه برای همه­ی امتها و بلکه برای همه­ی عالمیان، خداوند است. افزون بر این، بر سایر کتاب­های آسمانی سیطره دارد؛ بدین معنا که ذکر بودن سایر کتاب­ها در تحت لوا و نظارت قرآن امکان دارد: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْه‏. ما این کتاب را بحق بر تو نازل کردیم که کتابهاى پیشین را تصدیق مى‏کند و نگهبان و حاکم بر همه­ی آنهاست».  [3]  ‏

مرحوم کاشف الغطاء می­گوید: حجیت کنونی کتاب­های آسمانی پیشین به قرآن کریم است؛ به گونه­ای که اگر قرآن نمی­بود فعلا اثری از اعتبار آن کتاب­ها نبود.[4]

نیز مبارک بودن این ذکر از آن جهت است که منافع و برکات بی­کران این کوثر جوشان، از چنان ثباتی برخوردار است که همه­ی انسانها (اعم از کافر و مؤمن) متنعّم از این نعمت بزرگ و ریزه­خوار فرهنگ آن به حساب می­آیند وهمه­ی آثار رشد و صلاحی که اکنون در جوامع متمدّن بشری مشاهده می­شود، از آثار همان تعلیمات است. هر چند که عواملی از جمله سهل انگاری مسلمانان موجب مهجوریت قرآن شده است: « وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً . پیامبر (در آن روز) خواهد گفت: پروردگارا قوم من این قرآن را رها کردند».[5]  

       8. جایگاه ذکر

غفلت زیان­بخش­ترین دشمن انسان و منشأ همه­ی گمراهی­ها و ضلالت­هاست. از این رو خدای سبحان در سفر معراج حبیب خود وی را مخاطب قرار داده و فرمود: «یَا أَحْمَدُ!… لَا تَغْفَلُ عَنِّی مَنْ یَغْفُلُ عَنِّی لَا أُبَالِی بِأَیِّ وَادٍ هَلَک. ای احمد!… از من غافل مباش. کسی که از من غافل شود به هر وادی که هلاک شود، باکی ندارم».‏[6]

در مقابل غفلت، ذکر خداوند لذت بخش­ترین خاطره­ی قلبی، محبوبترین عمل و در یک کلام، یگانه آرامش دهنده­ی انسان است: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ».[7] از این رو امیرالمؤمنین (علیه­السلام) می­فرماید: خدایا! وله و شیدایی ذکر خودت را به ما الهام کن: «إِلَهِی وَ أَلْهِمْنِی وَلَهاً بِذِکْرِکَ إِلَى ذِکْرِک».

هر چند که اصل ذکر، مربوط به قلب است لیکن در عرف شرع، هر چیزی که این تذکر را در قلب انسان ایجاد کند، ذکر نامیده می­شود. از این قبیل است اطلاق ذکر به هر یک از اوراد زبانی، قرآن کریم، کتابهای آسمانی پیشین، نماز و ... .

ادامه دارد ...  

[1]   . سوره­ی طلاق، آیات 10 ـ 11. این معنا در صورتی صحیح است که «رسولا» عطف بیان یا بدل از «ذکرا» باشد.  [2]   . سوره­ی انبیاء، آیه­ی 50.  [3]   . سوره­ی مائده، آیه­ی 48.  [4]   . کشف الغطاء، ص391.  [5]   . سوره­ی فرقان، آیه­ی 30.  [6] . بحارالأنوار، ج74، ص28.     [7] . سوره­ی رعد، آیه­ی 28.