وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

         بسم الله الرحمن الرحیم

         و أولی الأمر؛ و صاحبان امر

«أولوا» اسم جمع به معنای صاحبان است که در حالت نصبی و جرّی «أولی» خوانده می­شود.

«أمر» به معنای فرمان یا شأن می­آید.

فرمانروایان دینی

این جمله­ی زیارت، برگرفته از این آیه­ی شریفه ­است: «أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم؛ از خدا اطاعت کنید و از رسول و اولو الامر خویش فرمان برید».  [1]  

اطاعت «اولو الأمر» از سنخ اطاعت رسول خدا است؛ زیرا در این آیه «أولی الأمر» در کنار «الرسول» قرار گرفته و تنها با یک فعل «أطیعوا» بیان شده است؛ یعنی همان اطاعت بی قید و شرطی که در برابر رسول خدا لازم است، در برابر اولوا الأمر نیز لازم است. از این رو آنها هم باید همانند رسول خدا معصوم باشند؛ وگرنه لازمه­ی فرمان به اطاعت مطلق از کسی که عصیان و نیسان در او راه دارد، تجویز ارتکاب گناه (حداقل در مواردی) است.

تعیین مصداق

قرآن کریم اطاعت از اولی الأمر را لازم و ضروری دانسته؛ اما سؤال این است که مصادیق اولی الأمر چه کسانی هستند؟ آیه­ی اولی الأمر، مرجع تعیین مصداق را خدا و رسول معرفی کرده است؛ زیرا در ادامه فرمود: اگر در چیزی اختلاف و نزاع کردید، به خدا و پیامبر مراجعه کنید. «فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُول‏». از سوی دیگر از تقیید اطاعت پدر و مادر به عدم معصیت پروردگار و از اطاعت اولوا الأمر به این قید، عصمت أولوا الأمر فهمیده می­شود.

مصداق «اولوا الأمر» در قرآن

آیه­ی: «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً».  [2]   از عصمت گروهی به عنوان اهل البیت خبر داده است. این عصمت از برخی شواهد داخلی آیه فهمیده می­شود. پیامبر اکرم از راه­های گوناگون این عنوان را بر امیرالمؤمنین (علیه­السلام)، فاطمه­ی زهرا (علیها­السلام)، امام حسن (علیه­السلام) و امام حسین (علیه­السلام) تطبیق کرده است. این در حالی است که هیچ یک از فرقه­های اسلامی برای غیر این خاندان، ادعای عصمت نکرده است.

مصداق «اولی الأمر» در روایات

در برخی روایات آمده است: خدای سبحان در این آیه فقط ما را اراده کرده و به همه­ی مؤمنان دستور داده است که تا روز قیامت، تنها از ما اطاعت کنند. امام باقر (علیه­السلام) فرمودند: «إِیَّانَا عَنَى خَاصَّةً أَمَرَ جَمِیعَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَة بِطاعَتِنا».  [3]   همچنین در برخی دیگر از روایات ـ همچون روایت جابر بن عبد الله انصاری [4] ـ به نام ائمه­ی معصومین (علیهم­السلام) نیز تصریح شده است.  

[1]   . سوره­ی نساء، آیه­ی 59.  [2]   . سوره­ی احزاب، آیه­ی 33.  [3]   . الکافی، ج1، ص276.   [4]   . تفسیر نورالثقلین، ج1، ص499.