زیارت جامعه (7) بقیه الله
بسم الله الرحمن الرحیم
اشارات
1. معیار بقا و فنا
هر موجودی که از عالم طبیعت بگذرد و به کمال «عند الله» بودن برسد، برای همیشه باقی خواهد ماند، در حالی که موجود محدود به جهان طبیعت و بیبهره از انتساب به خداوند، با زوال عالم مادّه زایل میشود: «ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باق». [1] قرآن کریم بقا را مختص «وجه الله» میداند و غیر آن را محکوم به فنا: «کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ إِلاَّ وَجْهَه». [2]
در این آیات سخن از بقای «وجه الله» و «ما عندالله» است، نه بقای خدا، که امری مسلّم است. بنابراین هر چه به خدا انتساب پیدا کند، بقا خواهد یافت؛ مثلا اعمال خالصانهای که تنها به انگیزهی جلب رضای خدا انجام میشود، به مقام «عند الله» بار یافته و «وجه الله» میشود، اما اگر عملی با مقاصد دیگری انجام شود، همراه با زوال آن مقصود زائل خواهد شد. از این رو در بسیاری از آیات عنوان «همراه آوردن حسنات» در موقف حساب مورد توجه قرار گرفته است: «من جاءَ بالحَسَنَه…». [3]
ائمهی اطهار که انسانهای کامل هستند، فنا یافتههای محض در ذات اقدس باریتعالی هستند و تمام حرکات و سکنات آنها برای تحصیل رضای اوست. از این رو نه تنها اعمالشان، بلکه گوهر ذاتشان «وجه الله» و مظهر «هو الباقی» است.
2. لقب پر افتخار
یکی از القاب پرافتخار حضرت ولی عصر (علیهالسلام) «بقیه الله» است. و نخستین سخنی آن حضرت در هنگام ظهور این گونه خواهد بود: «أنا بقیَّه الله و حجَّته و خلیفته علیکم».
این لقب پرافتخار شامل همهی انبیا، اولیا، علمای ربانی و مجاهدان راه خدا هم خواهد بود، هر چند ائمهی اطهار (علیهمالسلام) قافله سالار این سلسلهی باقیه هستند. اما سرّ عَلَم شدن این لقب برای حضرت حجت، ناشی از برکاتی است که خود آن حضرت و قیام دارد.
3. مظاهر «بقیه الله»
گذشت زمان گرد فنا بر آثار علمای ربانی نمیگذارد، چرا که آنان مرتبط به بقیه الله و او هم مرتبط به خداوند است. لذا امیرالمؤمنین (علیهالسلام) فرمود: «الْعُلَمَاءُ بَاقُونَ مَا بَقِیَ الدَّهْر؛ تا دنیا باقی است، علما باقی هستند».
البته آن حضرت نظر به نشئهی طبیعت دارد و معنای کلامش این است که تا دنیا باقی است، علمای الهی نیز باقی هستند، اما بقای در نشئهی دیگر که امری مسلم است، در این جمله مورد توجه آن حضرت نبوده است.
[1] . سورهی نحل، آیهی 86. [2] . سورهی قصص، آیهی 88. [3] . سورهی انعام، آیهی 160.
