وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید.

اشارات

1. محجوبان از نور خدا

خداوند متعال دو نوع نور دارد، نور عامّ و نور خاص.

نور عامّ الهی به اراده­ی خداوند وابسته است و اراده­ی خداوند به هر چیز تعلق گرفت، پا به عرصه­ی وجود می­گذارد. هیچ کس در اصل وجود خود اختیاری ندارد. دلیلش هم این است که قبل از تجلّی این نور، چیزی وجود ندارد تا اختیاری از خود داشته باشد.

اما بهره­گیری از نور خاصّ الهی به حسن اختیار یا سوء اختیار افراد وابسته است، چرا که بهره­مندی از این نور پس از ایجاد اشیاء است.

مظاهر نور خداوند، یعنی ائمه (علیهم­السلام) نیز اینگونه­ هستند. 

اهل بیت (علیهم­السلام) واسطه­ی در خلق همه­ی موجودات هستند لذا موجودات عالم هستی در این مرحله از نور عام اهل بیت بهره­مند می­گردند، بدون این که از خود اختیاری داشته باشند. اما بهره­مندی از وساطت آنان در نور خاص، به ایمان و اختیار افراد بستگی دارد. یعنی تنها کسانی از این نور و هدایت ویژه­ی اهل بیت (علیهم­السلام) بهره­مند می­گردند که خود را در معرض تابش نور معنوی آنها قرار دهند.

2. شدّت نور، مانع رؤیت

اگر چه خداوند، نور آسمانها و زمین است، لیکن از باب تشبیه معقول به محسوس، می­توان او را به خورشید تشبیه کرد که نگاه مستقیم و خیره شدن با آن مقدور هر چشمی نیست، مگر این که پشت ابر قرار گیرد که در این صورت برای بسیاری از افراد قابل مشاهده است.

در دعای امام صادق (علیه­السلام) آمده است: « أَنَا أَسْأَلُکَ یَا مَنِ احْتَجَبَ بِنُورِهِ عَنْ خَلْقِه‏».  [1]    بر این اساس حکیم سبزواری، منظومه­ی خود را اینگونه آغاز کرده است:

یا من هو اختفی لفرط نوره     الظاهر الباطن فی ظهوره

و شیخ فرید الدین عطار آورده است:

ای زپیدایی خود بس ناپدید    جمله­ی عالم تو و کس ناپدید.  [2]

بنابراین مشاهده­ی نور خداوند به استعداد افراد بستگی دارد، به گونه­ای که رسول خدا (صلی­الله­علیه­وآله) می­فرماید: «ما عرفناک حقَّ معرفتک».  [3]

تو را چنان که تویی هر نظر کجا بیند؟   به قدر بینش خود هر کسی کند ادراک

بر همین قیاس شناخت کامل مظاهر این نور، یعنی ذوات نورانی ائمه­ی اطهار نیز مقدور همگان نیست. رسول خدا فرمود:

« یَا عَلِیُّ مَا عَرَفَ اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ غَیْرِی وَ غَیْرُکَ وَ مَا عَرَفَکَ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ غَیْرُ اللَّهِ وَ غَیْرِی».  [4]    ای علی! خدا را آن گونه که حقّ معرفت او [و مقدور مخلوقات] است، کسی جز من و تو نشناخت و تو را نیز آن گونه که زیبنده­ی توست، کسی جز خدا ومن نشناخته است.

سرّ این تشابه در عدم شناخت در کلام مولای متقیان علی (علیه­السلام) آشکار می­شود که فرمود: «مَعْرِفَتِی بِالنُّورَانِیَّةِ مَعْرِفَةُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَعْرِفَةُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَعْرِفَتِی بِالنُّورَانِیَّةِ».

[5]  

3. نور مطلق و نور مضاف

تنها نور عالم هستی خداوند متعال است و هر نور دیگری که در عالم یافت شود از سرچشمه­، فیض الهی بهره­مند شده است، لذا خداوند متعال هر چند از قرآن و مانند آن به عنوان نور یاد می­کند، ولی آن را به خود اسناد می­دهد: «یُریدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ».[6]  در مورد ائمه­ی معصومین هم تعبیر به «نوره» شده است.

از این اضافه شدن نور به خداوند متعال، می­توان گفت که ولایت هم همانند قرآن مصون است. و عداوت دشمنان نسبت به آنها بی ثمر خواهد بود. جمله­ی محل بحث، از اهل بیت (علیهم­السلام) به عنوان نور خدا یاد شده و دشمنانی که در صدد خاموش کردن نور خدایند ناکام خواهند ماند: «یُریدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِه».[7] ‏

4. مظاهر منیر­ مطلق

نور، اگر عادی یا متوسط باشد، دارای دو اثر است: ظهور خود و ظهور دیگران. اما اگر نور برین باشد، افزون بر این دو اثر، به دیگران قدرت اظهار هم می­بخشد. در چنین حالتی به این نور برین، «منیر» می­گویند. یکی از اوصاف ائمه (علیهم­السلام)، «منیر» است. در قرآن کریم در مورد پیامبر اکرم آمده است: «وَ داعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنیرا».[8]   

پی نوشتها:

  [1]     . بحارالأنوار، ج47، ص122.     [2]   . منطق الطیر، ص8، بیت 137. [3]   . بحار الأنوار، ج66، ص292. [4]   . بحارالأنوار، ج39، ص84. [5]   . بحارالأنوار، ج26، ص1. [6]   . سوره­ی توبه، آیه­ی 32. [7]   . سوره­ی صف، آیه­ی 8. [8]   . سوره­ی احزاب، آیه­ی 46.