وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

    بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه فرمایید.

خطبه­ی 222 از نهج البلاغه­ی امیرالمؤمنین (علیه­السلام) / قسمت هفتم

فَلَوْ مَثَّلْتَهُمْ لِعَقْلِکَ (اگرآن­ها در ذهن خود تصور کنی) فِی مَقَاوِمِهِمُ الْمَحْمُودَةِ (در مقام­های پسندیده­ی آن­ها) وَ مَجَالِسِهِمُ الْمَشْهُودَةِ (و مجالسی که مشهود ملائکه­ی مقرّبین است) وَ قَدْ نَشَرُوا دَوَاوِینَ أَعْمَالِهِمْ (در حالی که دیوان­های اعمال خود را گسترش داده­اند) وَ فَرَغُوا لِمُحَاسَبَةِ أَنْفُسِهِمْ (و خود را برای محاسبه­ی نفس فارغ کرده­اند) عَلَى کُلِّ صَغِیرَةٍ وَ کَبِیرَةٍ أُمِرُوا بِهَا (بر هر کوچک و بزرگی که به آن امر شده­) فَقَصَّرُوا عَنْهَا (اما از انجام آن باز مانده­اند) أوْ نُهُوا عَنْهَا فَفَرَّطُوا فیهَا (یا هر کوچک و بزرگی که از آن نهی شده­اند و در ترک آن کوتاهی کرده­اند) وَ حَمَّلُوا ثِقَلَ أوْزَاِرِهمْ ظُهُورَهُمْ (سنگینی بارهای خود را بر پشت خود حمل کرده­) فَضَعُفُوا عَنِ الِاسْتِقْلَالِ بِهَا (و خود را از حمل آن ضعیف و ناتوان دیده­اند.) فَنَشَجُوا نَشِیجاً (پس بنابراین با صدای بلند ناله و گریه سرداده­اند آن هم چه گریستنی!) وَ تَجَاوَبُوا نَحِیباً (در همین حال ناله و غصه و با گریه­ی شدید به یکدیگر جواب می­دهند) یَعِجُّونَ إِلَى رَبِّهِمْ مِنْ مَقَامِ نَدَمٍ وَ اعْتِرَافٍ (در جایگاه اعتراف به گناه و پشیمانی، به درگاه الهی صدا به ناله­ و تضرع بلند می­کنند.)

شرح و توضیح:

مَقَاوِمِهِمُ الْمَحْمُودَةِ: مقامات عبودیت و تذللی که خدای متعال آن­ها را به خاطر قیام به این حالات ستوده است.

مَجَالِسِهِمُ الْمَشْهُودَةِ:منظور از مشاهد مشهوده، مجالس عبادت آن­هاست که مشهود فرشتگان مقرب درگاه الهی است. خداوند متعال در رابطه با نماز صبح می­فرماید: «وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً». مفسرین در این رابطه می­فرمایند نماز صبح که از آن به قرآن فجر یاده شده مشهود دو گروه از ملائکه یعنی ملائکه­ی روز و شب است. پر واضح است که در این شهود اثر خاصی مترتب است و آن مضاعف شدن ثواب آن نماز نسبت به نمازهای دیگر است. 

وَ قَدْ نَشَرُوا دَوَاوِینَ أَعْمَالِهِمْ: منظور از این جمله که دیوان اعمال خود را جلو روی خود باز کرده­اند کنایه­ای است از محاسبه­ی اعمال و توجه به عاقبت رفتارشان. برخی از مردم به جای آن­که متوجه عیوب خود بوده و در صدد اصلاح آن بر آیند، متمرکز در عیوب دیگران می­شوند و سعی دارند ذره­بین ریزبینی را متمرکز در اشتباهات رفتاری دیگران کنند. چنین افرادی مدام مشغول نقد جامعه و مردم هستند بدون آن­که درنگی هم در رفتار خود داشته باشند.  

 امام محمد باقر (علیه­السلام) می­فرماید: کسی که به عیوب خود نگاه کند، از توجه به عیوب دیگران باز می­ماند. مَنْ نَظَرَ فِی عَیْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَیْبِ غَیْرِهِ … وَ مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ النَّاسِ ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأحْمَقُ بِعَیْنِهِ.

امیرالمؤمنین (علیه­السلام) هم می­فرماید: ای مردم! خوشا به حال کسی که توجه به عیب خود، او را از توجه به عیوب دیگران غافل کند. یَا أَیُّهَا النَّاسُ طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوبِ النَّاسِ.  

وَ حَمَّلُوا ثِقَلَ أوْزَاِرِهمْ ظُهُورَهُمْ . . . : یکی از ویژگی­های اهل ذکر نگاه واقع بینانه به اعمال و رفتار خود است. آن­ها همواره در درگاه الهی خود را مقصر و گنه کار می­بینند. علت این نگرش آن است که از یک طرف آگاه به مقام خدای متعال و ارزش نعمت­های او هستند و از طرف دیگر برای عبادات و طاعات خود هم ارزشی قائل نیستند. آن­ها می­بینند که هر عبادتی انجام دهند باز هم نتوانسته­اند حق عبادت خداوند را به جای آورند و هر مقدار هم شکر گذاری کنند، باز در تشکر از او کوتاهی کرده­اند. روی همین حساب است که همواره خود را گنه­کار می­بینند و از این گناه به درگاه الهی استغفار می­کنند.  

در این میان عده­ای که مقام خدا و نعمت­های او را کوچک به شمار می­آورند؛ مبتلا به خود بینی و توهم شده و گمان می­کنند با اندک عبادتی که دارند منتی هم بر گردن خدا پیدا کرده­اند! وقتی با این افراد معاشرت می­شود به وضوع می­بینیم که به راحتی گناه می­کنند و در عین حال خود را از بندگان صالح و پاک الهی می­دانند! چنین افرادی اگر در زندگی دنیا از این توهم بیرون نیایند، دست نامرئی مرگ آن­ها را با واقعیت درونی­شان آشنا می­سازد و زمانی به واقعیت دورنی خود پی­میبرند که کار از کار گذشته است.   

وَ تَجَاوَبُوا نَحِیباً: وقتی اهل مصیبت به یکدیگر می­رسند مصیبت­های خود را تازه می­بینند و شروع به گریه و زاری می­کنند. اهل ذکر هم وقتی مؤمنین واقعی را می­بینند آن­ها هم شریک غمهای خود می­بینند. لذا اشک ماتم در چشمانشان جمع می­شود و در این گریه­ی مقدّس با یکدیگر همراهی می­کنند.  قسمت بعدی: http://andiseh57.parsiblog.com/Posts/280  .....  قسمت قبلی: http://andiseh57.parsiblog.com/Posts/277