وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم 

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید.

سلسله درس­هایی از معاد

درس هجدهم: تکامل انسان در منازل آخرت

عالم برزخ مقدمه­ و رحمی است برای ورود انسان به عالم آخرت. در قرآن کریم در مورد قیامت چنین آمده: «یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ؛ در آن روز که این زمین به زمین دیگر و آسمان­ها (به آسمان­هاى دیگرى) مبدل مى‏شود و آنان در پیشگاه خداوند واحد قهار ظاهر مى‏گردند»! 

در آن روز تمام آثار و ویژگی­های نظام دنیوی برچیده می­شود و چیزی از آثار این نظام باقی نمی­ماند. از طرفی روح انسان که در قوس نزول وارد دنیا شده، تناسب خود با عالم بالا را از دست داده و به صورت موجودی متناسب با عالم دنیا در آمده است. برای این­که روح بتواند در قوس صعود هم سنخ با نظام جدید عالم باشد، باید مراحل خاصی را سپری کند و از گردنه­های مختلفی عبور نماید. عالم برزخ مکانی است که روح را از تعلّقات دنیوی آزاد و به عالم ملکوت نزدیک­تر می­نماید. در آن عالم، روح از کثرت دنیا نجات پیدا می­کند و به تدریج وارد عالم وحدت می­شود. روی همین حساب است که حضرت امیرالمؤمنین (علیه­السلام) در مورد دنیا می­فرماید: «فِی‏حَلَالِهَاحِسَابٌ‏وَفِی‏ حَرَامِهَا عِقَاب؛‏در حلال آن حساب و در حرام آن عقاب است». یعنی هر مقدار که انسان به نعمت­های حلال دنیا تعلق خاطر داشته باشد، به همان نسبت در برزخ و بعد از آن برای کندن آن به زحمت می­افتد.  

بعد از مرگ انسان وارد سیر تکاملی جدیدی می­شود و بعد از برزخ وارد محشر می­شود و مواقف و منازل محشر را طی کرده و میزان و حساب و صراط را پشت سر می­گذارد و بعد از عبور از این عوالم است که می­تواند وارد بهشت لقای الهی گردد. هر کدام از این عوالم نظام خاصی دارند و با ورود انسان به آن­ها سرفصل جدیدی از تحول و تکامل او ورق می­خورد.

البته تکامل روح در برزخ و قیامت تنها به معنای رفع حجاب و تعلقات دنیوی است و هرگز به معنای تغییر شخصیت او نخواهد بود. روی همین حساب حضرت امیرالمؤمنین (علیه­السلام) می­فرماید: «فَإِنَّ الْیَوْمَ‏ عَمَلٌ‏ وَ لَا حِسَابَ‏ وَ إِنَّ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَل؛ امروز روز عمل است و روز حساب نیست و فردا روز حساب است و امکان عمل نیست».‏ دیگر در آن روز فرصت عمل و اراده­ای جدید وجود ندارد، ولی به مرور با چهره­های دقیق­تری از اعمال و نیات و عقاید خود روبه­رو می­شود.

تکامل روح با سعادت انسان تفاوت دارد. همه­ی انسان­ها از منازل آخرت از آثار دنیوی پاک می­گردند و آماده­ی ورود به عوالم دیگر می­گردند. همه به سوی خدا در حرکت هستند، اما در این میان برخی به «سعادت» و «لقای مهر الهی» می­رسند و برخی دیگر به «شقاوت» و «لقای قهر الهی» تنزل می­یابند.   

انسان­هایی که در مسیر لقای مهر الهی در حرکت هستند در حشر و مواقف آن مشمول تزکیه­ی حضرت حق بوده و از ناپاکی­ها رهایی می­یابند تا به بهشت او بار یابند؛ اما کسانی که در سیر لقای قهر الهی در حرکت هستند، از این تزکیه­ی الهی محروم خواهند بود و خود را در جهنم اعمال خویشتن خواهند یافت: «إِنَّ الَّذینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمانِهِمْ ثَمَناً قَلیلاً أُولئِکَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ وَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ لا یُزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیم‏؛ کسانى که پیمان الهى و سوگندهاى خود را به بهاى ناچیزى مى‏فروشند، آن­ها بهره‏اى در آخرت نخواهند داشت و خداوند با آن­ها سخن نمى‏گوید و به آنان در قیامت نمى‏نگرد و آن­ها را (از گناه) پاک نمى‏سازد و عذاب دردناکى براى آن­ها است.»