وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید

(خلاصه ی تفسیر المیزان)

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏ * سُبْحانَ الَّذی أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ (1)

سبحان: اسم مصدر از ماده­ی تسبیح به معنای تنزیه است و همواره به صورت اضافه استعمال می­شود و در ترکیب مفعول مطلقی استکه قائم مقام فعل است. تقدیر «سبحان الله»، «سبحت الله تسبیحاً» است. خدای را تنزیه می­کنم تنزیه کردن مخصوصی.

سبحان بیشتر برای اظهار تعجب استعمال می­شود اما اینجا به وحدت سیاق برای تنزیه است.

اسرای: ثلاثی مجرد آن «سری» است و به معنای سیر شبانه است. بنابراین «سری» و «اسری» یعنی فلانی در شب راه پیمود. و «سیر» مخصوص روز و یا اعم از روز است.

لیلاً: مفعول فیه است. فایده­ی آن در کلام برای افاده­ی این مطلب است که همه­ی سیر شبانه انجام شده است.

مسجد الأقصی: مراد از آن به قرینه­ی «بارکنا حوله» بیت المقدس است. «اقصی» از ماده­ی «قصو» به معنای دوری است. این مسجد نسبت به محل زندگی پیامبر اکرم (صلی­الله­علیه­وآله) و مخاطبینش خیلی دور بود.

لنریه من آیانتا: نتیجه­ی سیر دادن برای نشان دادن پاره­ای از آیات ماست. سیاق کلام دلالت دارد که آن آیات از آیات و نشانه­های عظیمی بوده است. «لَقَدْ رَأى‏ مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْرى»[1]‏

انه هو السمیع البصیر: بیان علت سری دادن است. خداوند چون شنوا به گفته­های بندگان و بینای به افعال ایشان است و تقاضای حال رسول خود را دید که چنین اکرامی را اقتضا می­کرد لذا او را برای نشان دادن پاره­ای از آیات و نشانه­هایش شبانه سیر داد.

نکته: در این آیه التفات از غیبت به خطاب به کار رفته است. «بارکنا حوله لنریه من آیاتنا» و دوباره به لفظ غایب برگشته است. علت آن این است که نشان دهد این آیات امری بوده از ساحت عظمت و کبریایی و موطن عزت و جبروت خداوند صادر شده است و خداوند با ایات کبرای خود بر او تجلی نمود. و اگر این التفات نبود و می­گفت: «لیریه من آیاته» این نکته حاصل نمی­شد.  

آیت الله جوادی آملی:

خدای سبحان گاه می­فرماید: فلان پیامبر به طرف خدا رفت و گاه می­فرماید فلان پیامبر را به طرف خود بردم. همه­ی انبیاء محبوب خدایند اما درجه­ی محبت فرق می­کند؛ درباره­ی موسای کلیم می­فرماید: «و واعدنا موسی ...» آنگاه می­فرماید: «و لما جاء موسی لمیقاتنا». درباره­ی ابراهیم خلیل می­گوید: «إنی ذاهب إلی ربی» اما درباره­ی پیامبر خاتم سخن از بردن است: «سبحان الذی اسری بعبده ...» ما او را دعوت کردیم، مجذوبش نموده به سمت خود بردیم. بین بردن و رفتن، «سلوک» و «جذبه» فرقها وجود دارد. سالک لنگان لنگان می­رود ولی وجذوب با سرعت می­دود. جمله­ای که درباره­ی معراج وارد شده: «خطوته مدّ البصر[2]»: هر قدم براق در معراج به اندازه­ی دید چشم بود، ناظر به همین نکته است. اگر از زمین پا برمی­داشت تا دورترین نقطه­ی آسمانها پا می­گذاشت، برق وار می­رفت. خداوند محبوب خویش را به سرعت می­برد و لازم نیست او تدریجا و آهسته قدم بردارد.[3]

قرآن کریم وقتی می­خواهد تعبیر «عبد» را نسبت به سایر انبیاء به کار ببرد همراه با ذکر نام آنها بکار می­برد مثلا می­فرماید: وَ اذْکُرْ عِبادَنا إِبْراهیمَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ أُولِی الْأَیْدی وَ الْأَبْصارِ»[4] یا می­فرماید: «وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُد»[5]، «وَ اذْکُرْ عَبْدَنا أَیُّوب‏»[6]، «کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبْدَنا»[7]ولی پیامبر خاتم را بدون نام یاد می­کند، عبد مطلق، به آن فرد کامل انصراف دارد: «تَبارَکَ الَّذی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‏ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمینَ نَذیراً»[8] «سبحان الذی أسری بعبده ...» وقتی عبد مطلق گفته می­شود، عبد کامل به ذهن می­آید و آن رسول خداست. حتی نمی­گوید: «عبدنا» تا ناظر به کثرت باشد، بلکه می­فرماید: «عبده» که ناظر به مقام وحدت است. این کلمه از «عبد الله» نیز بالاتر است، زیرا این عبودیت، حاکی از هویت مطلقه است که بالاتر از مقام الوهیت است.