وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید

 (خلاصه ی تفسیر المیزان)

*قُلْ کُونُوا حِجارَةً أَوْ حَدیداً (50) أَوْ خَلْقاً مِمَّا یَکْبُرُ فی‏ صُدُورِکُمْ فَسَیَقُولُونَ مَنْ یُعیدُنا قُلِ الَّذی فَطَرَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَیُنْغِضُونَ إِلَیْکَ رُؤُسَهُمْ وَ یَقُولُونَ مَتى‏ هُوَ قُلْ عَسى‏ أَنْ یَکُونَ قَریباً (51)

از آنجا که منکرین معاد کلام خود را با تعبیری متکبرانه «أ إذا کنا...» ادا کردند، خداوند هم در جواب به آنها قدرت مطلقه­ی خود را به رخ کشیده و فرمود: اگر سنگ یا آهن و یا هر چه بزرگتر از آن که به انسان بودن دورتر است هم شده باشید ما باز شما را به به خلقت اولیسه در آورده و به صورت انسان مبعوث می­کنیم.

فَسَیَقُولُونَ مَنْ یُعیدُنا... : منکرین معاد وقتی این کلام را می­شنوند می­گویند: چه کسی ما را از صورت گرد و غبار به صورت انسان برمی­گرداند؟ خداوند می­فرماید: در پاسخ بگو: خدای سبحان و آنگاه از میان اوصاف خود صفتی را بیان کرد که در از بین بردن استدلالشان مؤثرتر است و در واقع با ذکر مثال امکان بعث را اثبات نمود. فرمود: آن کسی که شما را در مرتبه­ی اوّل خلق کرد در حالی که حتی استخوان پوسیده هم نبودید. 

فَسَیُنْغِضُونَ إِلَیْکَ رُؤُسَهُمْ... : «انغاض» به اینمعناست که کسی سر خود را با حالت غرور و خودخواهی در مقابل دیگری تکان دهد.

چون حجت خدای را به گوششان رسانی سرشان را از باب تمسخر تکان خواهند داد و خواهند گفت: این قیامت کی است؟ بگو شاید نزدیک باشد چون علم آن نزد خداست.  

*یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجیبُونَ بِحَمْدِهِ وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاَّ قَلیلاً (52)

تقدیر «یوم»، «تُبعثون یومَ فلان» است و «یوم» چون ظرف و مفعول آن فعل مقدر است لذا منصوب است. و مقصود از دعوت، آن ندای غیبی است که همه را زنده می­کند و استجابت خلق هم همان قبول دعوت الهی و زنده شدن است.

«بحمده» حال از فاعل «تستجیبون» است. یعنی استجابت می­کنید در حالی که سرگرم حمد خدایید و زنده شدن را فعل نیکی از خداوند می­دانید زیرا روشن می­شود که به حکمت الهی، هر کس باید پاداش و کیفر اعمال خود را ببیند.

وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاَّ قَلیلاً: آن روز گمان می­کنید که در قبرها بیشتر از اندک زمانی نمانده­اید. این جمله هم تعریض به کفار است که روز قیامت را بعید می­شمردند و هم تأکید جمله­ی قبل است «قل عسی أن یکون قریبا» یعنی ما امرزو اظهار امید می­کردیم که قیامت نزدیک باشد، شما هم به زودی آن را نزدیک می­شمارید. و نیز جمله­ی «تستجیبون بحمده» هم تعریض بر آنهاست که با وحودی که امروز قیامت را به تمسخر می­گیرید، ولی به زودی آمدنش را حمد و ثنا خواهید کرد.

*وَ قُلْ لِعِبادی یَقُولُوا الَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلإِنْسانِ عَدُوًّا مُبیناً (53)

عبادی: در اینجا مقصود مؤمنین هستند و اضافه­ی آن هم تشریفی است.

یقولوا: هم در مقام امر است و هم جواب امر «قل» و لذا مجزوم آمده است.

التی هی أحسن: کلماتی است که از نظر ادب و خالی بودن از خشونت و ناسزا و توالی فاسده­ی دیگر نیکوتر باشد.

چون مشرکین، نسبت به پیامبر بی ادبی کرده و ایشان را جادوگر و دروغگو خوانده و معارف دین را به تمسخر گرفته بودند، لذا در این آیه خداوند مردم را امر به خوش زبانی کرده است. وجمله­ی «إن الشیطان ینزغ بینهم» تعلیل بر حکم مذکور است.

*رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِکُمْ إِنْ یَشَأْ یَرْحَمْکُمْ أَوْ إِنْ یَشَأْ یُعَذِّبْکُمْ وَ ما أَرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ وَکیلاً (54)

این آیه و آیه­ی بعدش تتمه و دنباله­ی آیه­ی قبلی است، بنابراین اوّل آیه تتمه­ی کلامی است که رسول خدا مأمور شده به مردم برساند و ذیل آیه خطابی است که خداوند تنها به رسولش نموده است، بنابراین التفاتی در آیه صورت نگرفته است.

این آیه به منزله­ی تعلیل دومی بر «یقولوا التی هی أحسن» است. یعنی خداوند دوست دارد که مؤمنین از سخن درشت در مورد یکدیگر خودداری کنند و نسبت به سعادت و شقاوت یکدیگر ـ که خداوند بدان داناتر است ـ قضاوت نکنند و نگویند «فلانی چون پیروی رسول خدا را کرده سعید و دیگری که پیروی نکرده شقی است»، زیرا:

کس نمی­داند در این بحر عمیق       سنگریزه قرب دارد یا عقیق

و ما ارسناک علیهم وکیلاً: و ای پیامبر! ما تو را وکیل آنها قرار نداده و امر ایشان را به تو واکذار نکرده­ایم تا اختیار تام داشته باشی به هر که خواهی بدهی و هر که را خواستی محروم کنی. این جمله تخطئه­ی مؤمنین است از این که در نجات خود تنها به ایمان آوردن به رسول خدا اعتماد کنند همانگونه که یهود و نصاری به دین خود دلخوش بودند.

إن یشأ ... : این عبارت به اعتبار مشیتهای مختلف است که از ایمان و کفر و عمل صالح و طالح ناشی می­شود.

*وَ رَبُّکَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِی السَّماواتِ وَ الأَرْضِ وَ لَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلى‏ بَعْضٍ وَ آتَیْنا داوُدَ زَبُوراً (55)

 صدر آیه توسعه­ی تعلیل قبلی است گویی می­فرماید: چگونه خداوند داناتر از شما نیست در حالی که او به آنچه در آسمانها و زمین است داناتر است و شما هم یکی از آنهایید.

وَ لَقَدْ فَضَّلْنا... : به منزله­ی تهمیدی است برای جمله­ی «و آتینا داود زبورا»، و برتری داود از سایر انبیاء را همان داستن زبور معرفی کرده و در زبور احسن کلمات را در حمد و تسبیح خدا به کار برد.  

 «««مطلب قبلی          مطلب بعدی»»»