وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

             قسمت قبلی: http://andiseh57.parsiblog.com/1816101.htm       

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید.         

   ... قسمت دوم

جواب دوم: هر فیضی که از جانب خداوند متعال به موجودات می­رسد به وساطت ائمه­ی اطهار (علیهم السلام)  ـ که انسانهای کامل هستند ـ نازل می­شود و در این جهت فرقی بین انسان، فرشته، جن، حیوان و … نیست، چنان که فرقی بین انواع فیوضات نیست. بنابراین وحی الهی نیز ـ که از فیوضات ویژه خداوند است ـ به واسطه معصومین (علیهم السلام) تنزّل پیدا می­کند و فرشته وحی از جنبه لاهوت آنان کسب فیض می کند و به جنبه ناسوت آنان تحویل می­دهد . پس در حقیقت بخشی از آن ذوات نورانی ـ اهل بیت (علیهم السلام) ـ بخش دیگر را اداره می­کند و چیزی از بیرون به آنها نمی­رسد. یعنی شأنی از او عهده­دار شأن دیگرش است، هر چه هست مربوط به خود اوست، نه از بیرون.

توضیح مطلب

نور حقیقت واحدی است که سرچشمه­ی آن خورشید است. اما همین حقیقت واحده دارای مراتب و درجات مختلفی است. هر چه به خورشید نزدیکتر می­شویم، شدت آن بیشتر و بیشتر می­شود و هر چه از خورشید دورتر می­شویم، از شدّت آن کاسته می­شود تا جایی که نور بسیار ضعیفی می­شود. وجود هم اینگونه است. یعنی حقیقت وجود در عین این که یک چیز است و منشأ آن خداوند است اما مراتب مختلفی دارد. وجود، هر چه به سرچشمه­اش نزدیکتر باشد قوی­تر و هر چه دورتز باشد ضعیف­تر خواهد بود. پس وجود همانند نور، مراحل مختلفی دارد که این مراتب عبارتست از:

1.     مرحله­ی فوق تام. فقط جایگاه خدای سبحان است.

2.     مرحله­ی تام. این مرحله به تام محض و تام غیر محض تقسیم می­شود.

3.     مرحله­ی مکتفی. قلب معصوم در این مرحله حضور دارد.

4.     مرحله­ی ناقص. محل حضور جسم معصوم.

معصومین (علیهم السلام) که انسان کامل هستند، کَون جامع بوده و دارای همه­ی مراتب وجودی هستند. در مرحله ای از وجود، «ناقص» در مرحله ای « مکتفی» و در مرحله ای دیگر «تام» است.

مراد از مرحله­ی ناقص انسان کامل، وجود عنصری و دنیوی اوست که محدود و مقهور قوانین طبیعی است. از این رو گاهی بیمار می­شود، چیزی از دید او مخفی می­ماند، نیاز به غذا، آب و سایر نیازمندی­های طبیعی دارد.

در مرحله تام محض، هیچ فرشته­ای حضور ندارد، زیرا آنجا مقام صادر اوّل یعنی مقام انسان کامل است که واسطه­ی بین واجب الوجود ـ خدای تعالی ـ و ممکنات ـ سایر موجودات ـ  است.

لیکن بسیاری از فرشتگان در مرحله­ی تام غیر محض و مکتفی، که واسطه­ی بین مرحله­ی تام محض و ناقص است قرار دارند و ماموریت ابلاغ وحی بر عهده­ی برخی از همین گروه است .

نظم خاص وجودی اقتضا دارد که انسان کامل، معارف، حکم و احکام را از خداوند بگیرد و آنرا تنزّل دهد و ملائکه­ای که در مراحل تام غیر محض و مکتفی حضور دارند بین مرحله تام محض و ناقص معصومین «علیهم السلام» قرار می­گیرند و وحی را به مرحله­ی مکتفی وی ـ که برخی از مراحل آن همان قلب شریف معصومین «علیه السلام» است ـ برساند .

مرحله ی مکتفی، محل حضور قلب انسان کامل است. قلب شریف انسان کامل نیز دارای مراحل وجودی متعددی است، که ملائکه قدرت نزول به هر مرحله­ای را ندارند. یک مرحله از قلب انسان کامل وحی را بدون واسطه و از خداوند دریافت می کند و آن مرحله « ما کَذَبَ الفُؤادُ ما رَأی»[1] است و یک مرحله آن که مورد بحث است «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمینُ ، عَلی قَلبِکَ»[2] است.

آنگاه وحی بوسیله همان فرشتگان یا گروهی دیگر، از مرحله­ی مکتفی انسان کامل به مرحله­ی طبیعی وی ـ مانند زبان مطهر او ـ جاری می­گردد. سپس از زبان آن حضرت تا گوش شنوندگان نیز به وسیله­ی آنها می­رسد .

در تمام این مراحل فرشتگان فراوانی وحی الهی را محافظت می­کنند تا پیام هدایت بدون کم و کاست به گوش مخاطبان برسد[3].

امیر المؤمنین « علیه السّلام » در خُطبَه البیان می فرمایند :

من آیت و نشانه­ی خداوندم ، من حقیقت اسرار الهی­ام ، من پدید آورنده برگ گیاهانم، من به بار آورنده­ی میوه­ی درختانم، من جاری کننده­ی رودخانه­هایم… من همان نوری هستم که موسی «علیه السلام» در کوه طور از آن هدایت گرفت، من صاحب صُو رِ اسرافیلم ‌ـ که در قیامت مردگان را زنده می­کنم ـ ، من بیرون آورنده­ی مردگان از قبرم ، من صاحب روز قیامتم، من همراه نوح و نجات دهنده اویم ، من همراه ایوب در بلاها و شفا دهنده­ی اویم، من همان کسی ام که آسمانها را با دستور خدایم برافراشتم... .

 ائمه «علیهم السلام» که کَون جامع و دارای همه مراتب وجودی هستند، در مرتبه­ی نورانیت و ولایت کلّیه، یعنی مرحله­ی تام که حقیقت امامت آنهاست به عنایت الهی مسلّط بر همه­ی عوالم هستی هستند و حتی پلک زدن انسانها، ایستادن و نشستنشان، افتادن برگی از درخت و... در معرض دید آنهاست و چیزی به نام زمان گذشته، حال و آینده برای آنها معنا ندارد. لیکن به مرحله­ی ماده و عالم طبیعت ـ مرحله وجود ناقص ـ که می­رسند مانند دیگران هستند بدین معنا که شاید چیزی را نخواهند بدانند و از سیطره­ی علم کنونی آنها خارج باشد. «إنَّ الإمامَ إذا شَاءَ أَن یَعلَمَ علم» یعنی همانا امام وقتی بخواهد چیزی را بداند حتما آن را می داند.  

بدین ترتیب آنها مظهر علم الهی هستند. یعنی همانطور که چیزی از حیطه­ی علم بی پایان خدا مخفی نمی­ماند: « وَاعلَمُوا أنَّ اللهَ بّکُلِّ شَیء عَلیم»[4] گستره­ی علم ائمّه­ی اطهار «علیهم السلام» نیز همه­ی موجودات نظام هستی را در بر می­گیرد. لیکن علم الهی استقلالی و ذاتی بوده و مرتبط به جایی نیست امّا علم ائمّه «علیهم السلام» تبعی و عرضی است. یعنی هر چه دارند از خدا گرفته­اند. لذا در برخی از روایات آمده است: «إذَا أَرادَ الإمامُ أَن یَعلَمَ شَیئ أَعلَمَهُ اللهُ ذلِکَ ، وقتی امام بخواهد چیزی را بداند خداوند آنرا به او می آموزد»[5]

شتر پیامبر «صلّی الله علیه و اله» هنگام عزیمت به تبوک گم شد برخی از منافقان از ماجرا استفاده سوء کردند و این زمزمه را سر دادند که او چگونه پیامبری است و چگونه ادعای إخبار از آسمان را دارد در حالی که جای شتر خود را نمی داند! حضرت فرمودند: من چیزی جز آنچه که خدا به من می آموزد نمیدانم. اکنون خدا مرا راهنمایی کرد که شتر من در این صحرا در فلان درّه است و طناب آن به درختی پیچیده و از رفتن باز مانده است، بروید آزادش کنید و بیاورید!

یکی پرسید از آن گم کرده فرزند       که ای روشن روان، پیر خردمند

زمصرش بوی پیراهن شنیدی                 چرا در چاه کنعانش ندیدی

بگفت احوال ما برق جهان است        دمی پیدا و دیگر دم نهان است

گهی بر طارم اعلی نشینیم              گهی تا پشت پای خود نبینیم

اراده­ی آنان تابع اراده و مشیت خداست و تا خدا اراده نکند ، آنان نیز اراده نخواهند کرد. از امام هادی «علیه السلام» روایت شده است: خداوند قلوب ائمه را محلّ اراده خویش قرار داده است. هر گاه خدا چیزی را بخواهد، آنها نیز می­خواهند. و معنای کلام خدا که فرمود «وَ مَا تَشَاءُونَ إِلّا أَن یَشَاءَ اللهُ» همین است.

ادامه دارد ...

قسمت بعدی: http://andiseh57.parsiblog.com/1817183.htm

سوره نجم آیه 11  /2. سوره شعراء آیات 193و 194 / 3. سوره جن آیات 27 و 28  /4. سوره­ی بقره آیه 231  /5. کافی جلد 1 صفحه 258