بررسی سندی و متنی زیارت عاشورا
بسم الله الرحمن الرحیم 
بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید
به دنبال سؤالاتی که در خصوص سند زیارت شریف عاشورا مطرح میشد، حضرت آیت عندلیب (حفظه الله) ، سی جلسه از درس خارج مکاسب محرمهی خود را به بررسی سندی، محتوایی و نُسَخی زیارت عاشورا اختصاص دادند. نوشتهی حاضر، تقریرات درس معظمٌ له است که در سال تحصیل 87-86 در مدرسهی آیت الله العظمی گلپایگانی (رحمهاللهعلیه) برگزار میشد.
این تقریرات در سه مقام تنظیم شده
مقام اوّل: بررسی پنج سند از زیارت عاشورا.
مقام دوم: بررسی اجمالی متن زیارت عاشورا با قرآن و روایات.
مقام سوم:نگاهی به اختلاف نسخهها در نقل زیارت عاشورا.
چکیدهی مباحث کتاب
زیارت شریف عاشورا از ناحیهی دو امام بزرگوار، امام باقر (علیهالسلام) و امام صادق (علیهالسلام) به دست ما رسیده. این زیارت در دو کتاب «مصباح المتهجد» جناب شیخ طوسی و «کامل الزیارات» جناب ابن قولویه نقل شده و همواره مورد توجه علمای بزرگی چون مرحوم شیخ انصاری و مرحوم حاج شیخ محمد حسین اصفهانی و بسیاری از بزرگان دیگر بوده است.
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (دامتبرکاته) با همهی دقتی که در تأیید سند روایات دارد، پس از تأیید سند روایت، اینگونه میفرماید: «برکات و تأییدات غیبیهای که به طرق معتبره، در مورد زیارت عاشورا وارد شده، به تنهایی دالّ بر اعتبار این زیارت شریف است.»
عمده اشکالاتی که در رابطه با این زیارت مطرح شده
1 ـ سند این زیارت ضعیف است، لذا نمیتوان به آن اعتماد کرد.
2 ـ الفاظی در فضیلت این زیارت دیده میشود که جز غلوّ، تعبیر دیگری از آن نمیتوان داشت.
3 ـ متن زیارت عاشورا که مشتمل بر لعنهای بسیار است، با آنچه که در قرآن کریم و برخی از روایات، در مورد اجتناب از دشنام دادن به کفار و لزوم تقیه وارد شده، منافات دارد.
4 ـ در نسخههای زیارت عاشورا، اختلاف است.
روش بحث
گام اوّل ـ ابتدا پنج سند از زیارت عاشورا، در دو کتاب «مصباح المتهجد» و «کامل الزیارات» ذکر میگردد.
گام دوم ـ با بررسی سند شرح الزیار? (شرح ثواب زیارت) به این نتیجه میرسیم که اولاً: سند جناب شیخ طوسی به کتاب «محمد بن اسماعیل بن بزیع» صحیح است. ثانیاً: جناب «صالح بن عقب?»، نه تنها غالی نیست، بلکه فردی موثّق و مورد اطمینان است. سخنی هم که ابن غضائری و به تبع او برخی دیگر از علما، در مورد غُلوّ صالح و روایاتش گفتهاند، مبنایی است.
گام سوم ـ پنج سند از زیارت عاشورا مورد بررسی دقیق قرار میگیرد. سه سند در مصباح و دو سند در کامل الزیارات. سند اوّل مصباح قطعاً صحیحه است، سند دوم قابل تصحیح است. سند سوم هم ـ البته اگر شامل خود زیارت هم باشد ـ قابل تصحیح است، اما آن دو سندی هم که در کامل الزیارات ذکر شد، به نحوی قابل تصحیح است. به هر حال اگر کسی آنها را نپذیرفت، لااقل به عنوان شاهد و مؤید خوبی میتوانند مورد استفاده قرار گیرند؛ کما این که فقها، در فتاوای فقهی خود چنین مسلکی را در پیش میگیرند.
در این گام، بهرهی فراوانی از شیوهی تجمیع بین قرائن ـ که شیوهای علمی و عقلایی است ـ برده میشود.
گام چهارم ـ عمده مناقشهای که در متن زیارت عاشورا شده، در مورد لعنهای آن است. با بررسی متن زیارت عاشورا با قرآن کریم و روایات، به نتیجه میرسیم کسانی که در این زیارت مورد لعن قرار گرفتهاند، به طور قطع دارای صفاتی هستند که دارندگان این صفات در قرآن کریم و روایات صحیحهی معصومین (علیهمالسلام)، مورد لعن خداوند و معصومین قرار گرفتهاند.
گام پنجم ـ نگاهی به اختلاف نسخهها در متن زیارت عاشورا است. در این مرحله پس از بررسی انواع اختلاف در نسخهها و مرجحات آنها، دو فقرهی «صد لعن و صد سلام» و «اللّهمَّ خُصَّ انت...» مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت همین متن فعلی زیارت که بین همگان مشهور است، مورد تأیید و ترجیح قرار میگیرد.
والحمد لله رب العالمین
احمد نباتی
