وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید.

منفی نگری ممنوع!

دو نفر از خیابانی عبور می­کنند. در ابتدای خیابان جوی آبی است که بوی تعفّن می­دهد. نفر اوّل وقتی به جوی آب و بوی بد آن برخورد می­کند، تا آخر خیابان فکر خود را مشغول این جوی آب می­کند و با افکار مختلف آن را سوهان روح و آرامش خود می­نماید.

نفر دوم در کنار جوی آب، بوته­ی گل زیبایی می­بیند و فکر خود را متمرکز در این گل می­کند. چه گل زیبایی! واقعا چقدر این گل زیبا و قشنگ بود! و تا آخر خیابان به این گل زیبا فکر می­کند.

این دو نفر هر دو از یک خیابان عبور کردند.؛ اما نفر اوّل با منفی­نگری چیزی جز اندوه و ناراحتی برای خود نخرید و نفر دوم با مثبت­نگری، آرامش خود را مضاعف نمود.

همه­ی ما از خیابان زندگی عبور می­کنیم. در خیابان زندگی زشت و زیباهای فراوانی وجود دارد. برخی از مردم فقط متمرکز در نداشته­ها و زشتی­های زندگی می­شوند، و مدام به آن فکر می­کنند! هر جا می­نشینند از کمبودها می­گویند و اظهار گلایه و شکایت می­کنند. چنین افرادی آرامش و سکون ندارند و محصول همنشینی با این افراد هم چیزی جز ناامیدی و یأس نیست. برخی دیگر به جای تمرکز در نداشته­ها، می­گردند و از دل مشکلات و تاریکی­ها، نقطه­ی روشن و امید بخشی پیدا می­کنند و افکار خود را مشغول آن می­کنند. بودهای و زیبایی­های زندگی را ویترین فکری خود می­کنند، و خاطرات تلخ را از حوزه­ی  افکار خود به دور می­اندازند. چنین افرادی ارزش خود را فراتر از آن می­بینند که به خاطرات تلخ بپردازند و سرمایه­ی گران­قدر عمر خود را صرف آن­ها کنند! (فراموشی نعمت)

حضرت عیسی (علیه­السلام) با حواریون خود از راهی عبور می­کردند. در راه به سگ مرده­ای برخورد نمودند که بوی تعفّن آن همه جا را فرا گرفته بود. حواریون که بوی تعفن سگ آزارشان می­داد، مقابل بینی­های خود را گرفتند و از بوی بد آن اظهار ناخشنودی نمودند. حضرت عیسی (علیه­السلام) نگاهی به سگ متعفّن انداختند و فرمودند: «چه دندان­های سفیدی دارد!»

این کلام حضرت دقیقا روحیه­ی مثبت نگری است که در مورد آن به گفتگو نشسته­ایم. دیدن بدی­ها، هنر خاصی نمی­خواهد، هنرمند واقعی کسی است که بتواند از دل مشکلات زندگی، خوبی­ها و حسن­هایی بیرون آورد و با امید و نشاط زندگی را به پیش برد. برخی از مردم اگر یک خوبی ببینند آن را فراموش نمی­کنند، هر چند که ده بدی ببینند؛ و برخی دیگر به محض دیدن یک بدی، ده خوبی را فراموشی می­کنند!   

در دین ما تأکید فراوانی به «حسن ظنّ» و «تفأل» شده است. حسن ظنّ به معنای خوش­بینی و گمان خوب بردن است.

در روایتی چنین آمده: «خداوند مؤمنی را بعد از توبه و استغفار (واقعی) عذاب نمی­کند، مگر اینکه به (بخشش) خداوند بدگمان باشد؛لَا یُعَذِّبُ‏ اللَّهُ‏ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللَّه‏‏».[1]َ امام رضا (علیه­السلام) می­فرماید: «به خداوند خوش­گمان باشید. همانا خدای متعال می­فرماید: من نزد گمانی هستم که بنده­ی مؤمنم به من دارد. اگر گمانش به من خیر باشد، با او با همان گمان خیر رفتار می­کنم، و اگر گمانش به من شرّ باشد، با او به همان شرّ و بدی رفتار خواهم کرد؛ أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ بِی إِنْ خَیْراً فَخَیْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً»[2]

خوش­گمانی و خوش­بینی عاقلانه نسبت به دیگران، از مهمترین اموری است که روابط میان انسان­ها را بر اساس مهر و محبت، و عیب­پوشی تنظیم می­نماید، و در دوری از کینه و رسیدن به آرامش درونی نقش به سزایی دارد.  

در روایتی از امیرالمؤمنین (علیه­السلام) چنین آمده است: «امور برادرت را حمل به بهترین وجه کن! مگر این­که کارهای ناشایست فراوانی از ناحیه­ی او ببینی که بر خوبی­هایش غلبه نماید. تا جایی که می­دانی صحبت­های او را حمل خیر و خوبی نمایی، از صحبت­های او گمان بد مبر؛ ضَعْ‏ أَمْرَ أَخِیکَ‏ عَلى‏ أَحْسَنِهِ حَتّى‏ یَأْتِیَکَ‏ مَا یَغْلِبُکَ‏ مِنْهُ، وَ لَاتَظُنَّنَ‏ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیکَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلًا»[3]

یادآوری نعمت­های الهی و تشکر از خدای متعال هم نمونه­ای بارز از مثبت­نگری در زندگی است. بعضی از افراد آن­چنان روز و شب خود را در اندیشه­ی مشکلات و کاستی­های خود سپری می­کنند، که وقتی نعمت­های الهی سخن به میان می­آید با آه دردناکی می­گویند: «کدام نعمت؟! خداوند چه نعمتی به من داده؟!»!!! در حالی که نعمت­های الهی، آن­چنان وسیع است که قابل شمارش نیست «إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها»[4] و تمرکز در نداشته­ها و روحیه­ی منفی­نگری است، مانع رؤیت این همه نعمت شده! کسی که تشکر از خداوند را فراموش می­کند و خویشتن را غرق در کاستی­ها می­بیند، مبتلا به عذاب خداوند می­شود، و کسی که در عین کاستی­هایی که در زندگی خود می­بیند، روحیه­ی شکرگذاری را فراموشی نمی­کند، و نعمت­های الهی را ویترین ذهنی خویشتن قرار می­دهد، نسیم روح­بخش الهی را استشمام می­نماید، و از زندگی خود لذت می­برد.

«آرامش» و «سکون»، تجلّی نعمت الهی، و «اضطراب» و «سردرگمی» هم از مصادیق عذاب خداوند به شمار می­روند. خدای متعال هم در قرآن کریم می­فرماید: «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابی‏ لَشَدیدٌ؛ اگر شکرگزارى کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسى کنید، مجازاتم شدید است‏»[5]

تذکر1ـ خوش­بینی و مثبت­نگری نسبت به امور اجتماعی، هرگز به معنای دست روی دست گذاشتن و اقدام نکردن برای حل معضلات، اجتماعی نیست. هر شخصی تا حدّ توان و امکانات خود وظیفه دارد که نسبت به معضلات و مشکلات اجتماعی حسّاس باشد، و برای حلّ آن­ها اقدام نماید. مثبت­نگری به این معنا است که در کنار معضلات، خوبی­ها را هم ببینیم، و از سیاه نمایی و القای روحیه­ی یأس و نا امیدی پرهیز نماییم. مثبت­نگری به این معنا است که کاستی­های جامعه را ویترین فکری خود قرار ندهیم، و با این کار، آن را سوهان روح و آسایش خود نکنیم.

تذکر2ـ خوش بینی نسبت به دیگران هم به معنای ساده­اندیشی و سفاهت نیست. مؤمن در عین خوش بینی نسبت به دیگران، در رفتارها و نگرش­های خود بسیار زیرک و دقیق است. اصل در رفتار مؤمن بر مبنای خوش­بینی و حسن ظنّ است؛ مگر این­گه این حسن ظنّ موجب آسیب و ضرری برای مؤمن باشد. در این صورت مؤمن با دقت و تیزبینی رفتار می­نماید تا مبتلا به ضرر و آسیبی نشود.