معنای «وَ اضْرِبُوهُنَّ» چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم
بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید.
پاسخ گویی به سؤالات خانوادگی (3)
سؤال: لطفا در مورد آیهی 34 از سورهی نساء توضیح دهید و بفرمایید منظور از «وَ اضْرِبُوهُنَّ» چیست؟
فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللاَّتی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبیراً»
آیهی شریفه، وظایف خانمهای صالح در حوزهی زندگی زناشویی را برمیشمارد و میفرماید: زنان صالح زنانی هستند که در برابر همسر خود متواضع هستند «فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ»، و در غیاب شوهرشان اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خداوند برای آنها قرار داده حفظ میکنند. «حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ»
در این میان برخی از خانمها از انجام وظایف خود در قبال همسر تمرّد میکنند و زندگی خانودگی را در آستانهی فروپاشی قرار میدهند «وَ اللاَّتی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ». با توجه به اهمیت فوق العادهی پیوند زناشویی، اسلام به مردها توصیه میکند که با زبانی خوش همسر خود را موعظه کنند «فَعِظُوهُنَّ». اگر باز هم خانم به سرکشی و تمرّد ادامه داد و به وظایفی که برشمرده شد عمل نکرد، مرد میتواند در بستر، از همسرش دوری گزیند «وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ». یعنی در بستر باشد، اما به او پشت کند و اعتنایی به او ننماید. چنین رفتارهایی غالب خانمهای سرکش را در برابر همسر و حقوق زناشویی، متواضع میکند و آنها را بر این میدارد تا به وظایف خود عمل کنند. اگر باز هم خانمی به سرکشی ادامه داد و حاضر به انجام وظایف خود نشد، دو راه در میان است. یا مرد همسر خود را طلاق دهد و همسری را برگزیند که مطیع و متواضع باشد و یا اینکه شرایط موجود را اصلاح کند. پر واضح است که راه دوم عاقلانهتر و بهتر خواهد بود. وقتی خانم در برابر موعظههای صادقانهی شوهر، مطیع نشد و وقتی که در برابر دوری گزیدن شوهر در بستر خواب هم با بیاعتنایی رفتار کرد، مرد میتواند همسر خود را کتک بزند تا دست از سرکشی بردارد و بنیان خانوادگی را از هم نپاشد «وَ اضْرِبُوهُنَّ».
ذکر چند نکته:
1) در هر کدام از این سه مرحله، مرد باید کاملا عاقلانه رفتار کند و در هر جایی که دید همسرش مطیع شد، لجاجت نکند و به رفتارهای خود ادامه ندهد. در این صورت ادامهی چنین رفتارهایی ظلم در حق خانم است و مورد رضایت خداوند نمیباشد. اگر مرد بخواهد با کینهورزی از قدرت جسمی خود سوء استفاده کند و احساسات و عواطف همسرش را به بازی بگیرد، خداوند هم هشدار داده که قدرت من بالاترین قدرتها است: «فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبیراً».
2) مخاطب آیهی شریفه، عقلا هستند نه دیگران! در مشکلات خانواگی گاهی اوقات شاهد هستیم که علّت عمل نکردن خانمها به وظایف خود، نوع رفتار آقایان است. هر چند که در چنین حالاتی هم خانمها باید به وظایف زناشویی خود عمل کنند، اما آقایان پیش از هر چیز باید موانعی را که به خاطر رفتار خودشان است، از سر راه همسر بردارند، تا همسرشان هم با خاطری آرام به وظایف خود عمل کنند. پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآله) میفرماید: «إِنِّی أَتَعَجَّبُ مِمَّنْ یَضْرِبُ امْرَأَتَهُ وَ هُوَ بِالضَّرْبِ أَوْلَى مِنْهَا؛ من تعجّب میکنم از مردی که همسرش را کتک میزند و حال آنکه خودش به کتک خوردن سزاوارتر است.» آن حضرت در روایت دیگری میفرماید: «مَنْ ضَرَبَ امْرَأَةً بِغَیْرِ حَقٍّ فَأَنَا خَصْمُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَا تَضْرِبُوا نِسَاءَکُمْ فَمَنْ ضَرَبَهُمْ بِغَیْرِ حَقٍّ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ؛ کسی که همسرش را به ناحق کتک بزند، من در روز قیامت طرف دعوای او خواهم بود. زنهای خود را کتک نزنید، زیرا هر کس آنها را به ناحق بزند، از خدا و پیامبرش نافرمانی کرده.»
3) گاهی اوقات آقایانی را میبینیم که فهم درستی از شخصیت و روحیات زن ندارند و سطح انتظارشان از همسر ناصحیح است. برخی از آقان، زود رنج و حساس هستند و با اندک رفتاری از طرف خانم، برآشفته میشوند. مخاطب آیهی شریفه هم چنین افرادی نیستند. مرد باید علاوه بر همسری، برای خانم خود محبت پدری هم داشته باشد و با صبر و شکیبایی با همسر خود رفتار نماید. این آیه در مورد جایی است که مانعی برای ابراز محبّت و تواضع خانم نیست و خانم بدون دلیل در برابر همسر موضع گیری میکند، و حاضر به پذیرفتن و اصلاح اشکالات رفتاری خود نیست.
4) با توجّه به این که تفصیل و توضیح آیات قرآن کریم را باید در روایات معصومین (علیهمالسلام) جستجو کرد، منظور از تنبیه بدنی در آیهی شریفه، به معنی ترغیب به عصبانیت و خشونتهای ناشی از آن نیست؛ بلکه منظور این است که مرد در عین رعایت آرامش و تسلّط بر رفتار خویشتن، صرفا به جهت اصلاح همسرش، تلنگری به وی بزند تا با تحریک کردن احساسات و عواطفش دست از تمرّد و سرکشی بردارد و وظایف خود را انجام دهد. احساسات ظریف خانمها به گونهای است که خیلی زودتر از آقایان تحریک میشوند. همانگونه که یک خانم با یک حرف کوچک، به گریه میافتد، به همان صورت هم با تلنگری که بر جسمش وارد میشود، ممکن است دست از رفتار ناشایست خود بردارد و تمکین نماید.
5) ممکن است برخی چنین دستوری را خلاف شخصیت انسانی زن و توهین به او بدانند. در جواب این افراد چنین میگوییم: «اوّلا این تنبیه بدنی در فضای خانه، و به دور از چشم دیگران به معنای لکهدار کردن شخصیت زن نیست. ثانیا اگر چنین باشد، باید توجّه کنیم که شخصیت انسانها در آگاهی از وظایف و عمل به آنها تعریف میشود. زن و شوهری که با یکدیگر پیمان زناشویی میبندند، متعهّد شدهاند تا پایبند به وظایف خود باشند و آن را به خوبی انجام دهند. حال وقتی یکی از آنها از انجام وظایف خود شانه خالی کرد، و قانون هم راهکاری برای مسئولیتپذیر کردن وی ارائه داد، در این صورت لکّه دار شدن شخصیت وی به قانون خانواده در قرآن نسبت داده نمیشود، بلکه باید واقعنگر بود، و عامل لکّهدار شدن شخصیت وی را بیمسئولیتی و عمل نکردن به وظیفهی زناشویی دانست. کسی که نمیخواهد به مسئولیتهای زناشویی پایبند باشد، یا از ابتدا ازدواج نکند و یا اینکه نگرش خود را به عنوان شرط ضمن عقد، با خواستگارش در میان بگذارد. اما کسی که ازدواج میکند وسعی دارد قوانین خودساختهی خود را به خانواده تحمیل نماید، در این صورت باید قانونی وجود داشته باشد، تا وی را از چنین نگرشی باز دارد.
6) اگر آقایان در ادای حقوق خانم خود کوتاه کردند، آنها هم در قوانین اسلامی مجازات دارند. منتهی چون غالبا چنین کاری از عهدهی خانمها خارج است، حاکم شرع موظف است تا از راههای مختلف (حتی تعزیر بدنی) آقایان را به ادای حقوق همسر خود وادار نمایند. داستان مردی که به همسر خود اجحاف کرده بود و حاضر به تسلیم در برابر حقوق او نبود، از نمونههای همین گفتار است. در این داستان، علی (علیهالسلام) با شدّت عمل و حتی با تهدید به شمشیر، مرد را وادار به پذیرش و عمل به حقوق همسر خود کرد.
