وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه بفرمایید.

پاسخ گویی به سؤالات خانوادگی (3)

سؤال: لطفا در مورد آیه­ی 34 از سوره­ی نساء توضیح دهید و بفرمایید منظور از «وَ اضْرِبُوهُنَّ» چیست؟

فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللاَّتی‏ تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبیراً»

آیه­ی شریفه، وظایف خانم­های صالح در حوزه­ی زندگی زناشویی را برمی­شمارد و می­فرماید: زنان صالح زنانی هستند که در برابر همسر خود متواضع هستند «فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ»، و در غیاب شوهرشان اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خداوند برای آن­ها قرار داده حفظ می­کنند. «حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ»

در این میان برخی از خانم­ها از انجام وظایف خود در قبال همسر تمرّد می­کنند و زندگی خانودگی را در آستانه­ی فروپاشی قرار می­دهند «وَ اللاَّتی‏ تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ». با توجه به اهمیت فوق العاده­ی پیوند زناشویی، اسلام به مردها توصیه می­کند که با زبانی خوش همسر خود را موعظه کنند «فَعِظُوهُنَّ». اگر باز هم خانم به سرکشی و تمرّد ادامه داد و به وظایفی که برشمرده شد عمل نکرد، مرد می­تواند در بستر، از همسرش دوری گزیند «وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ». یعنی در بستر باشد، اما به او پشت کند و اعتنایی به او ننماید. چنین رفتارهایی غالب خانم­های سرکش را در برابر همسر و حقوق زناشویی، متواضع می­کند و آن­ها را بر این می­دارد تا به وظایف خود عمل کنند. اگر باز هم خانمی به سرکشی ادامه داد و حاضر به انجام وظایف خود نشد، دو راه در میان است. یا مرد همسر خود را طلاق دهد و همسری را برگزیند که مطیع و متواضع باشد و یا این­که شرایط موجود را اصلاح کند. پر واضح است که راه دوم عاقلانه­تر و بهتر خواهد بود. وقتی خانم در برابر موعظه­های صادقانه­ی شوهر، مطیع نشد و وقتی که در برابر دوری گزیدن شوهر در بستر خواب هم با بی­اعتنایی رفتار کرد، مرد می­تواند همسر خود را کتک بزند تا دست از سرکشی بردارد و  بنیان خانوادگی را از هم نپاشد «وَ اضْرِبُوهُنَّ».

ذکر چند نکته:

1)        در هر کدام از این سه مرحله، مرد باید کاملا عاقلانه رفتار کند و در هر جایی که دید همسرش مطیع شد، لجاجت نکند و به رفتارهای خود ادامه ندهد. در این صورت ادامه­ی چنین رفتارهایی ظلم در حق خانم است و مورد رضایت خداوند نمی­باشد. اگر مرد بخواهد با کینه­ورزی از قدرت جسمی خود سوء استفاده کند و احساسات و عواطف همسرش را به بازی بگیرد، خداوند هم هشدار داده که قدرت من بالاترین قدرت­ها است: «فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبیراً».

2)        مخاطب آیه­ی شریفه، عقلا هستند نه دیگران! در مشکلات خانواگی گاهی اوقات شاهد هستیم که علّت عمل نکردن خانم­ها به وظایف خود، نوع رفتار آقایان است. هر چند که در چنین حالاتی هم خانم­ها باید به وظایف زناشویی خود عمل کنند، اما آقایان پیش از هر چیز باید موانعی را که به خاطر رفتار خودشان است، از سر راه همسر بردارند، تا همسرشان هم با خاطری آرام به وظایف خود عمل کنند. پیامبر اکرم (صلی­الله­علیه­وآله) می­فرماید: «إِنِّی أَتَعَجَّبُ مِمَّنْ‏ یَضْرِبُ‏ امْرَأَتَهُ‏ وَ هُوَ بِالضَّرْبِ أَوْلَى مِنْهَا؛ من تعجّب می­کنم از مردی که همسرش را کتک می­زند و حال آن­که خودش به کتک خوردن سزاوارتر است.» آن حضرت در روایت دیگری می­فرماید: «مَنْ ضَرَبَ امْرَأَةً بِغَیْرِ حَقٍّ فَأَنَا خَصْمُهُ‏ یَوْمَ‏ الْقِیَامَةِ لَا تَضْرِبُوا نِسَاءَکُمْ فَمَنْ ضَرَبَهُمْ بِغَیْرِ حَقٍّ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ؛ کسی که همسرش را به ناحق کتک بزند، من در روز قیامت طرف دعوای او خواهم بود. زن­های خود را کتک نزنید، زیرا هر کس آن­ها را به ناحق بزند، از خدا و پیامبرش نافرمانی کرده.»

3)        گاهی اوقات آقایانی را می­بینیم که فهم درستی از شخصیت و روحیات زن ندارند و سطح انتظارشان از همسر ناصحیح است. برخی از آقان، زود رنج و حساس هستند و با اندک رفتاری از طرف خانم، برآشفته می­شوند. مخاطب آیه­ی شریفه هم چنین افرادی نیستند. مرد باید علاوه بر همسری، برای خانم خود محبت پدری هم داشته باشد و با صبر و شکیبایی با همسر خود رفتار نماید. این آیه در مورد جایی است که مانعی برای ابراز محبّت و تواضع خانم نیست و خانم بدون دلیل در برابر همسر موضع گیری می­کند، و حاضر به پذیرفتن و اصلاح اشکالات رفتاری خود نیست.  

4)        با توجّه به این که تفصیل و توضیح آیات قرآن کریم را باید در روایات معصومین (علیهم­السلام) جستجو کرد، منظور از تنبیه بدنی در آیه­ی شریفه، به معنی ترغیب به عصبانیت و خشونت­های ناشی از آن نیست؛ بلکه منظور این است که مرد در عین رعایت آرامش و تسلّط بر رفتار خویشتن، صرفا به جهت اصلاح همسرش، تلنگری به وی بزند تا با تحریک کردن احساسات و عواطفش دست از تمرّد و سرکشی بردارد و وظایف خود را انجام دهد. احساسات ظریف خانم­ها به گونه­ای است که خیلی زودتر از آقایان تحریک می­شوند. همان­گونه که یک خانم با یک حرف کوچک، به گریه می­افتد، به همان صورت هم با تلنگری که بر جسمش وارد می­شود، ممکن است دست از رفتار ناشایست خود بردارد و تمکین نماید.  

5)        ممکن است برخی چنین دستوری را خلاف شخصیت انسانی زن و توهین به او بدانند. در جواب این افراد چنین می­گوییم: «اوّلا این تنبیه بدنی در فضای خانه، و به دور از چشم دیگران به معنای لکه­دار کردن شخصیت زن نیست. ثانیا اگر چنین باشد، باید توجّه کنیم که شخصیت انسان­ها در آگاهی از وظایف و عمل به آن­ها تعریف می­شود. زن و شوهری که با یکدیگر پیمان زناشویی می­بندند، متعهّد شده­اند تا پایبند به وظایف خود باشند و آن را به خوبی انجام دهند. حال وقتی یکی از آن­ها از انجام وظایف خود شانه خالی کرد، و قانون هم راه­کاری برای مسئولیت­پذیر کردن وی ارائه داد، در این صورت لکّه دار شدن شخصیت وی به قانون خانواده در قرآن نسبت داده نمی­شود، بلکه باید واقع­نگر بود، و عامل لکّه­دار شدن شخصیت وی را بی­مسئولیتی و عمل نکردن به وظیفه­ی زناشویی دانست. کسی که نمی­خواهد به مسئولیت­های زناشویی پایبند باشد، یا از ابتدا ازدواج نکند و یا این­که نگرش خود را به عنوان شرط ضمن عقد، با خواستگارش در میان بگذارد. اما کسی که ازدواج می­کند وسعی دارد قوانین خودساخته­ی خود را به خانواده تحمیل نماید، در این صورت باید قانونی وجود داشته باشد، تا وی را از چنین نگرشی باز دارد.  

6)        اگر آقایان در ادای حقوق خانم خود کوتاه کردند، آن­ها هم در قوانین اسلامی مجازات دارند. منتهی چون غالبا چنین کاری از عهده­ی خانم­ها خارج است، حاکم شرع موظف است تا از راه­های مختلف (حتی تعزیر بدنی) آقایان را به ادای حقوق همسر خود وادار نمایند. داستان مردی که به همسر خود اجحاف کرده بود و حاضر به تسلیم در برابر حقوق او نبود، از نمونه­های همین گفتار است. در این داستان، علی (علیه­السلام) با شدّت عمل و حتی با تهدید به شمشیر، مرد را وادار به پذیرش و عمل به حقوق همسر خود کرد.