وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آیه2: (ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقین) 

در قرآن کریم، از واژه کتاب گاهی بدون اسم اشاره یاد شده است: «هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتاب»[1]

گاهی با اشاره نزدیک: «وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَک»[2]

و گاهی نیز با اشاره دور: «ذلِکَ الْکِتابُ»[3] و «تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبینِ»[4]

سرّ این تفاوت تعبیر آن است که قرآن کریم حقیقتی گسترده است که مراحلی به هم پیوسته دارد که مرحله نازله­ اش در دست انسان­ هاست: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزیلا»[5]

و مرحله متوسط آن در دست فرشتگان بزرگوار و نیکوکار الهی است: «بِأَیْدی سَفَرَةٍ * کِرامٍ بَرَرَةٍ»[6]

و مرحله عالیه آن نیز در نزد خدای سبحان است: «إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ * وَ إِنَّهُ فی‏ أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکیمٌ »[7]

و همه مراحل یاد شده با هم است و هیچ تفکیکی بین آن ها راه ندارد.

قرآن کریم همان حبل الله است که انسان ها به اعتصام به آن فرا خوانده شده اند: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»[8] و یک سوی این حبل، «عربی مبین» است که در میان انسان هاست و سوی دیگر آن در «امّ الکتاب»، مقامی بس والا دارد.  

ظاهر قرآن که قابل خواندن و نوشتن است و انسان ها در خدمت آن هستند، مشار الیه «هذا» و باطن آن که «لدی الله» است، مشارٌالیه «ذلک» است. و چون باطن آن از ظاهرش جدا نیست، می توان به همین قرآن به اعتبار مقام برتر آن، اشاره بعید کرد.

بنابراین، اوصاف و احکامی که در این آیه کریمه برای قرآن ذکر شده، مانند هدایت متقین، گرچه مربوط به مرحله نازله قرآن است، اما مصحح اشاره به قرآن، با اسم اشاره دور همان است که ذکر شد؛ یعنی، مشار الیه، همین قرآنِ عالم شهادت است، لیکن مجوز استعمال کلمه «ذلک» مقام منیع آن است، نه این که مشارالیه، خصوص مقام والای آن باشد.  

(برگفته از تفسیر تسنیم، ج2، ص133 الی 135)