وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته های قرآنی

سوره بقره، آی?2 (ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقین)

واژ? کتاب در قرآن کریم گاهی بدون «الف و لام» آمده، مانند: «قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبین»[1] و در مواردی با «الف و لام» ذکر شده است.

در مواردی که با «ال» آمده، افزون بر احتمال تعریف و عهد، این احتمال نیز مطرح است که «ال» مفید «حصر حقیقت» باشد.

مانند: «ال» در «هو الرجل»، یعنی، او یگانه مرد است.

بر اساس این احتمال، جمله «ذلک الکتاب» بدین معناست: حقیقت کتاب، منحصر در قرآن کریم است؛ زیرا قرآن تنها کتاب آسمانی است که همه معارف و اسرار کتاب های آسمانی پیشین و صُحُف سلف را در خود دارد و مُهَیمِن بر همه آن هاست: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْکِتابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْه»؛ «و این کتاب [قرآن‏] را به حق بر تو نازل کردیم، در حالى که کتب پیشین را تصدیق مى‏کند.»[2]

واژه کتاب در این آی? کریمه به معنای مجموعه ای است که حاوی خطوط کلی معارف و شریعت و احکام و قوانین است (عقاید، اخلاق و احکامی عملی) و از طریق وحی بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شده است: «فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فیمَا اخْتَلَفُوا فیه»؛ «خداوند، پیامبران را برانگیخت تا مردم را بشارت و بیم دهند و کتاب آسمانى، که به سوى حق دعوت مى ‏کرد، با آنها نازل نمود تا در میان مردم، در آنچه اختلاف داشتند، داورى کند…»[3]

چنین کتابی تنها به پنج پیامبر اولوالعزم (حضرت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) عطا شده: «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ وَ عیسى‏ أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ َ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیه»؛ «آیینى را براى شما تشریع کرد که به نوح توصیه کرده بود و آنچه را بر تو وحى فرستادیم و به ابراهیم و موسى و عیسى سفارش کردیم این بود که: دین را برپا دارید و در آن تفرقه ایجاد نکنید!»[4]

اگر در آیه کریمه: «جاؤُ بِالْبَیِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ الْکِتابِ الْمُنیر»[5] سخن از اعطای کتاب به همه پیامبران است، به اعتبار مجموع آن هاست، نه جمیع. بدین معنا که در میان مجموع رسولان الهی بعضی از آنا دریافت کنند? «کتاب» بوده اند، نه آن که به فرد ـ فرد آنان کتاب داده شده است. سایر پیامبران، حافظان و مبلغان کتب پیامبران اولوالعزم بودند.

(برگرفته از تفسیر تسنیم، ج2، ص133 و 134)